Mart 2008

20 Mart saat 07:48, Güneş İlkbahar noktasında.

Güneş, bu tarihte gece ve gündüz sürelerinin yaklaşık eşitlendiği (fark 9 dakika) ve İlkbahar Gündönümü ismi ile anılan (ya da teknik ismi ile alfa) sanal noktada yer alır. Bu sanal nokta 20 Mart Perşembe sabahı saat 07:48’de Güneş’in bulunacağı yerdir, sanal noktanın gerçek yeri bu yıl ülkemizden görülebilecek. Gök cisimlerin uzayda yerlerini belirlemede bu özel noktadan itibaren ölçümlendiğini/tanımlandığını söyleyerek önemini belirtmiş olalım. Gök mekaniği meraklıları için, belirtilen tarih ve saatte bu özel noktanın uzaydaki yerini kestirmek ilginç olacaktır. Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya ve gündüzler uzamaya devam edecek. Bu yüzden 20 Mart’ı izleyen günlerde gün ışığından daha fazla yararlanılabilinir. Kuzey yarıkürede yer alan yerleşimlerde gün ışığından daha fazla yararlanmak amacıyla her yıl yapılageldiği gibi bu yıl da olası yaz saati ya da “ileri saat” uygulaması 20 Mart’ı izleyen ilk hafta sonunun tatil gününde ve en sakin saatte (gece) saatlerin 1 saat ileri alınmasıyla başlatılmakta ve 7 ay kadar sürmekte. Mart ayının gök olaylarında yukarıdaki ileri saat uygulaması dikkate alındı da.

Gün Saat

03    13   Merkür–Güneş açıklığı en büyük. Batı (27 derece)

07    19   YENİ AY

08    22   Uranüs Güneş’e en yakın (315.5 milyon km)

10    24   Ay Yer’e en yakın (366.3 bin km)

14   13   İLK DÖRDÜN

19   17   Satürn Ay’ın 6 derece kuzeyinde

20   08   Güneş ilkbahar noktasında (gece süresi gündüze eşit)

21   21   DOLUNAY

26   23   Ay Yer’e en uzak (405.1 bin km)

30   01   SON DÖRDÜN

30   03   Pallas Güneş’e en yakın

GEZEGENLERİN İLGİNÇ GÖRÜNÜMLERİ

Ay – Jüpiter birarada

3 Mart sabah saat 03’de Jüpiter, hilal evredeki Ay’ın 4 derece kadar kuzeyinde yer alacak. Ancak ikili o saatte henüz doğmamış olacağından daha geç saatlerde mesela 05:10’dan itibaren bakılabilir. İkili güneydoğuda ufuktan 12 derece kadar yüksekte Yay (Sagittarius) takım yıldızında görülecek. Jüpiter’in parlaklığı –2 kadir ve bir sanal görünümleri takvim resimde verildi.

 

 

 

Merkür – Neptün birarada

9’unda sabah saat 05’te Merkür, Neptün’ün 0.9 derece güneyinde yer alacak. Ancak ikili o saatte henüz doğmamış olacağından daha geç saatlerde mesela 06:20 civarında çok kısa süreliğine bakılabilir. Az daha uzakta-batıda Venüs (daha parlak olanı, –3.9 kadir) ile de birlikte üçlü güneydoğuda ufuktan 9 derece kadar yüksekte Yay takım yıldızında görülecek. İkili güneydoğuda ufuktan 8 derece kadar yüksekte Oğlak (Capricornus) takım yıldızında görülecek. Ufka çok yakın olmalarından görülmeleri zor da olacak. Sanal görüntüleri takvim resimde küçük çerçevelerde (örneğin 4–6, 8–12 arası günler için) verildi; en az 8 gün süreyle ve diğer günlere de sarkarak çıplak gözle iki ve teleskop eşliğinde ise üç gezegenin (Neptün’ün parlaklığı 8 kadir olup ancak teleskopla görülebilir) birbirleri etrafındaki dansları fark edilebilir.

 

Ay – Mars birarada

15’inde sabaha karşı saat 05’te Mars, ilkdördün evredeki Ay’ın 1.7 derece güneyinde yer alacak. Ancak ikili o saatte batmış olacağından daha erken saatlerde mesela 14 Mart gecesi 23:30’dan itibaren bakılabilir. İkili doğuda ufuktan 29 derece yüksekte İkizler (Gemini) takım yıldızında görülecek. Kırmızı renkli Mars’ın parlaklığı 0.5 kadir ve bir sanal görünümleri takvim resimde saat 18:30 için verildi.

 

 

 

Ay – Regulus birarada

19’unda sabah saat 10’da Aslan (Leo) takım yıldızının en parlak yıldızı Regulus (1.3 kadir), şişkinay evredeki Ay’ın 0.8 derece kuzeyinde bulunacak. Ancak ikili o saatte batmış olacağından daha erken saatlerde mesela sabah 04 civarında bakılabilir. İki gökcismi batıda ufuktan 12 derece kadar yüksekte yer alacak. Az ileride-doğuda parlak olan Satürn’dür. Bir sanal görüntüleri takvim resimde verildi.

AYLIK GÖKBİLİM TAKVİMİ

Mart ayı boyunca Ay’ın evreleri resimde verildi (pembe renkte olanlar). Yeniay–ilk ve son dördün–dolunay evrelere tam ulaşma saatleri de belirtildi. Gece gökyüzü parlaklığı bu evrelerden kestirilebilir ve uygun gözlem geceleri seçilebilir. Resimde ayrıca, Ay’dan yardımlanarak gökyüzünü daha iyi tanıyabilmek için çeşitli Ay’lı gökyüzü sanal çizimleri ve saatleri de verildi; gerçekleri ile karşılaştırılabilir. Çizimlerde beyazlar yıldız ve renkli olanlar Ay ve gezegenlerdir. Çimen yeşili eğri bölgeler ise ayaklarımızı bastığımız yer ile gökyüzünü ayıran ufuk sınırını göstermekte. Bir aya toplu bakış ile yıldızların “duran”, gezegenlerin “yürüyen” ve Ay’ın da “koşan” olduklarını görmek olasıdır. Birbirlerine göre yine de bu küçük yer değiştirmelerin aralarındaki büyük uzaklık farklarından, Yer’in hareketinden ve/veya belki hareket yönlerine de bağlı olabileceği türünden açıklamalara ulaşmak da mümkündür. Bir aylık bu gözlem sonuçları/akıl yürütmeleri ile edinilenlerin kitap bilgisi ile de örtüşmesi durumunda artık bir “keşif” sevinci yaşanacağı mutlaktır.

Mart 2008 Ay Takvimi

MART AYINDA GEZEGENLER

Merkür, sadece Güneş doğmadan önce doğuda veya Güneş battıktan sonra batıda ufka yakın görülebilir. Gezegen Mart ayında Güneş’e olan yakın konumundan dolayı ancak ilk iki hafta süresince Güneş doğmadan hemen önce çok kısa süreliğine güneydoğu tarafta ufuktan en fazla 11 derece kadar yüksekte sırasıyla Oğlak ve Kova (Aquarius) takım yıldızlarında görülecek. Merkür’ün parlaklığı iki hafta boyunca 0.9’dan 1.9 kadire kadar sönükleşerek görülebilecek. Ayrıca, gezegen ilkdördün evrede teleskop ile izlenebilirde. Merkür ufka yakın olacağından görülmesi yine de zor olacak. Takvim resimde 1, 4–6 ve 8–12 arası günlerde pembe renkte görünen gezegen Merkür’dür.

Venüs, bu ay Merkür gibi davranacak; gezegen Mart ayında Güneş’e olan yakın konumundan dolayı ancak ilk iki hafta süresince Güneş doğmadan hemen önce çok kısa süreliğine güneydoğu tarafta ufuktan en fazla 9 derece kadar yüksekte sırasıyla Oğlak ve Kova takım yıldızlarında görülecek. Venüs’ün parlaklığı –3.9 kadir olup gökyüzünde adeta ışıldayacak. Belki bu yüzden bu parlak gezegene erken uyananlarca sabahın bir habercisi olarak “sabah yıldızı” demişiz. Venüs teleskopla bakıldığında şişkinay evrede görülecek. Venüs, Merkür gibi ufka yakın olacağından görülmesi zor olacak. Bununla birlikte, şiddetli parlaklığı ve ufka yakınlığını yanlış anlamalara meydan vermesi olasıdır da. Takvim resimde 1, 4–6 ve 8–12 arası günlerde görünen sarı renkte gezegen Venüs’tür.

Mars, ay boyunca Güneş’e yaklaşacağından görülme süresi azalacak şekilde akşam saatlerinden itibaren gece yarısı sonrasına kadar 7 saat süreliğine görülebilecek. Gezegen 0.1 kadirden itibaren gün ve gün sönükleşerek 0.8 kadire kadar parlaklığı azalacak ve gökyüzünün bir ucundan (güneyden) diğer ucuna (kuzeybatıya doğru) 130 derece kadar geniş bir aralıkta sırasıyla Boğa (Taurus) ve İkizler takım yıldızlarında yer alacak. Mars ufuktan en fazla 75 derece gibi oldukça yüksekte (özellikle akşam saat 19 civarında) görülecek. Gezegen ayrıca şişkinay evre görünümünde olacak ki teleskoplu okuyuculara ilginç gelebilir. Takvim resimde 7 ve 12–16 arası günlerde görünen kırmızı gezegen Mars’tır. Ayrıca, Mars ve bulunduğu burç gök atlasında belirtildi.

Jüpiter, ay boyunca Güneş’ten uzaklaşacak ve sabahları Güneş doğmadan önce bir saat süreliğine görülebilecek. –2 kadir parlaklıklı gezegen, güneydoğu tarafta ve ufuktan en fazla 25 derece yüksekte Yay takım yıldızında (yıl boyunca da aynı burçta) yer alacak. Takvim resimde 1–3 ve 29–31 arası günlerde görünen yeşil gezegen Jüpiter’dir.

Satürn, ay boyunca Güneş’e giderek yaklaşacak.
Gezegen akşam saatlerinden (18:30’dan) itibaren tüm gece boyunca sabah saatlerine kadar (04:30 gibi) 10 saat süreliğine doğudan batıya doğru 175 derece kadar çok geniş bir aralıkta Aslan (Leo) takım yıldızında (yıl boyunca da aynı burçta) görülecek. Satürn ufuktan en fazla 61 derece yüksekte yer alacak. Gezegenin parlaklığı da +0.3 kadir. Takvim resimde 17–20 arası günde görünen açık kahverengi gezegen Satürn’dür. Ayrıca, Satürn ve bulunduğu burç gök atlasında da belirtildi.

Neptün, ay boyunca Güneş’ten uzaklaşacağından görülme süresi artacak şekilde sabahları Güneş doğmadan hemen önce kısa süreliğine teleskop eşliğinde izlenebilir. +8 kadir parlaklıklı oldukça sönük gezegen ufuktan en fazla 17 derece yüksekte güneydoğu tarafta Oğlak takım yıldızında (yıl sonuna kadar da aynı burçta) yer alacak. Takvim resimde 4–6 ve 8–12 arası günlerde görünen mavi gezegen Neptün’dür.

Gezegenlerin görüleceği zamanlar bu sayfada mini çizelgede verildi.

Akşam	Gece	Sabah
Mars	Mars	Merkür 1 – 15
Satürn	Satürn	Venüs 1 – 15
		Jüpiter
		Satürn
		Neptün

 

Mart 2008 Gök Haritası

Gök atlası, 15 Mart gece saat 23:00 için verildi. Ay boyunca gök cisimlerin konumlarını bulabilirsiniz. Bu sanal gök atlasını yukarıdaki tarih ve saatte gerçeği ile karşılaştırmak uzayı kavramada yararlı olur. Bu iş için gök atlasına gökyüzüne bakar şekilde doğru yönlerde (bu sayfadaki resimlerde yönlerin baş harfleri kullanıldı) yukarıya kaldırarak eşleştirmek yeterli. Hareketli doğal/yapay gök cisimlerin gecelik yolları üzerindeki sabit duran parlak yıldızların/takım yıldızların arasından ilerleyişleri gün ve gün işaretlenmeleri ile bu cisimlerin yol izleri de belirlenebilir ve gelecek gecelerde nerede olacağı kestirilebilirde. Yapay cisimlerden İridium uydularına bu adresten bakılabilir. Gök atlasında ayrıca Büyük Ayı (Ursa Major), Küçük Ayı (Ursa Minor), Kutup yıldızı (Polaris) ve bu sayfada adı geçen burçlardan bazıları da verildi. Gök atlasında yer alan ve hep gökyüzünde kalan Büyük Ayı takım yıldızını gece uzun süre ile yer değiştirdiğini ara ara izlemek aslında Yer’in göreceli ne yöne döndüğü bilgisini gözlemleyerek/deneyleyerek öğrenmede öncelenebilir. Büyük Ayı takım yıldızı Kutup yıldızını gösteriyor olması yardımıyla yön bulma nostaljisi de yaşanabilir.