Teknoloji geliştikçe ve ucuzladıkça, yıllar önce hayal bile edemediğimiz projeleri hayata geçirir olduk. Son yıllarda, uyarlanmış optik sistemlerinin gelişmesiyle, uzaya teleskop göndermek yerine yeryüzüne dev teleskoplar kurmak tercih edilir oldu. Uyarlanmış optik sistemler, basitçe, atmosferdeki hava akımlarının görüntü üzerindeki olumsuz etkisini büyük ölçüde giderebilen sistemlere verilen isimdir. Anlaşılan o ki; hem bu sistemlerin tatmin edici sonuçlar vermesi hem de uzaya teleskop göndermenin maliyetli ve riskli olmasından dolayı, önümüzdeki yıllar yeryüzüne kurulacak dev teleskopların devri olacak. Dilerseniz, gelecekte büyük keşiflere imza atması beklenen dört dev teleskop projesine daha yakından bakalım.
E-ELT: AVRUPA’NIN AŞIRI BÜYÜK TELESKOBU
Birincil aynası 42 metre olacak bu teleskop, aslında başlangıçta 100 metre olarak tasarlanmıştı. Projenin maliyeti 1.5 milyar doları bulunca, teleskobun çapı önce 60 metreye; ardından da 42 metreye kadar düşürüldü.
Projenin son halinin maliyetinin 800 milyon avroyu bulacağı tahmin ediliyor. Gözlem cihazlarının teleskoba takılıp, kullanıma hazır gelmesi ise 2017’yi bulacak.
Şu andaki teknoloji ile 42 metre çapında bir aynayı tek tabaka olarak kusursuz bir biçimde üretmek mümkün değil. Şimdiye kadar tek tabaka olarak üretilebilen en büyük ayna çapı 8 metre. Ayrıca bu kadar büyük bir ayna tek parça olarak üretilebilse bile, aynanın herhangi bir yerinde sorun çıkması harcanan tüm paranın çöpe gitmesi anlamına gelecek. Bu yüzden, teleskop her biri 1.45 metre boyutunda 906 adet altıgen biçiminde aynanın bir araya gelmesiyle çalışacak. Dev teleskobun ikincil aynasının çapı ise 6 metre olacak ki, bu bile ülkemizdeki en büyük teleskobun tam 4 katına denk geliyor.
Teleskobun nereye kurulacağı henüz belirlenmedi. Adaylar arasında Arjantin, Kanarya Adaları, Güney Afrika, Şili, Fas,ve Antarktika bulunuyor.
Yine ESO’ya ait, Şili’de bulunan, her birinin ayna çapı 8.2 metre olan dört teleskoptan oluşan dizge ise, “Çok Büyük Teleskop” olarak adlandırılmıştı. Anlaşılan, Avrupalı gökbilimciler isim bulma konusunda pek de yaratıcı değiller.
30 METRELİK TELESKOP
Şili’deki Atakama Çölü ve Havai Adaları’ndaki Mauna Kea Dağı, teleskobun kurulacağı muhtemel bölgeler. Proje ABD’deki Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü ve Kanada tarafından ortaklaşa olarak yürütülmektedir.
İlk ışığının 2017’de alınması planlanan teleskobun, James Webb Uzay Teleskobu ile ortaklaşa çalışması planlanmaktadır. Böylece iki farklı sistemin yetenekleri birleştirilmiş olacak. Teleskobun birincil aynası ise, 492 parçadan oluşacak.
EURO50
Euro50; Finlandiya, İrlanda, İspanya, İsveç ve İngiltere’nin ortaklaşa yürüttüğü bir proje. Teleskobun, Kanarya Adaları’ndan biri olan La Palma üzerine kurulması planlanıyor. Her biri 2 metre boyutundaki 618 adet altıgen ayna bir araya gelerek 50 metre çapındaki birincil aynayı oluşturacak. Bu boyuttaki bir teleskop, görünür dalga boylarında 2-3 mili açı saniyesi; kızılötesinde ise 10 mili açı saniyesi çözünürlüğe ulaşabilecek. 2000 metrekarelik ayna alanı ile bu teleskop, mevcut en büyük teleskobun 25 katı kadar ışık toplama kapasitesine sahip olacak. Taslak bütçeye göre, 2014’te sonuçlanacak projenin maliyeti 594 milyon avroyu bulacak.
Sağ tarafta Euro50 teleskobu, sol tarafta ise bir Boeing 747 görülmektedir. Resim ölçeklidir.
DEV MACELLAN TELESKOBU (GMT)
2017’de kullanıma hazır hale gelmesi planlanan teleskobun çapı 24.5 metre olacak. GMT’nin tasarımı ise, diğer dev teleskoplardan farklı. Tasarımcılar, çok sayıda küçük altıgen ayna kullanmak yerine 7 adet 8.4 metrelik dairesel aynayı tercih etmişler.
Teleskop, Şili’nin Cerro Las Campanas bölgesine kurulacak. Bu bölge, atmosferik görüşün mükemmel olması, ışık kirliliğinin olmayışı ve açık gece sayısının fazla olmasıyla ünlüdür.
Dev Macellan Teleskobu (GMT)
Proje, Amerika’daki bazı araştırma enstitüleri ile Avustralya’dan iki kurum tarafından ortaklaşa yürütülmektedir.
Peki, şu anda kullanımda bulunan büyük teleskopların boyutları nelerdir? Merak edenler için, mevcut en büyük beş teleskop ile ilgili bir tablo hazırladım.
|
Adı |
Çapı (metre) |
Konumu |
| Büyük Kanarya Teleskobu (GTC) | 10,4 | La Palma, İspanya |
| Keck I ve II | 2 x 10 | Mauna Kea Dağı, Hawaii, ABD |
| Güney Afrika’nın Büyük Teleskobu (SALT) | 9,2 | Sutherland, Güney Afrika |
| Hobby-Eberly Teleskobu (HET) | 9,2 | Fowlkes Dağı, Teksas, ABD |
| Subaru | 8,3 | Mauna Kea Dağı, Hawaii, ABD |
7 yorum
Birincil aynası 42 m !!! olağanüstü bir rakam bu… Hubble’ın uzayda çektiği bir “derin bakış” fotoğrafının kat be kat daha ayrıntılı görüntü elde edilebilecek…. Daha şimdiden bu teleskopun ilk görüntülerini görmek için sabırsızlanıyorum…
Evet, 42 metrelik çap gerçekten müthiş bir büyüklük. Böyle bir teleskop, kuramsal olarak Hubble Uzay Teleskobu’nunu foton toplama kapasitesinin 282 katına erişebilecektir. Tabi ki, Dünya’nın atmosferi uzay teleskopları kadar net bir görüntü elde etmeye izin vermiyor. Buna karşın, son zamanlarda geliştirilen “uyarlanmış optik” sistemleri ile atmosferin olumsuz etkileri büyük ölçüde giderilebiliyor. Ancak, bu sistemlerin de bir eksisi; sadece çok küçük bir görüş alanında çalışabilmeleri. Avrupa Güney Gözlemevi, bu görüş alanını biraz daha artırmayı başardı; ancak “uyarlanmış optik” adı verilen bu sistemlerin hala geliştirilmeye ihtiyacı var.
Bu siteye okuduğum bir kitaptan etkilenerek araştırma yaparken girdim, şimdi okuduklarımı sizinle paylaşmak isterim. Süleyman Hilmi TUNAHAN (K.S.) sohbet notlarında 1. Kat semanın keşfinden bahsediyor ve diyor ki; “Fenciler henüz birinci kat semayı keşif edemediler, ne zaman bu Türkiyenin büyüklüğü kadar bir ayna yaparlarsa bilin ki ozaman birinci kat semayı öğrenebilirler, o zaman batıl inaçlarının ne kadar yanlış olduğunu gözleriyle görecekler”
Burada geçen “AYNA” nın ne manaya geldiğini de yukarda yapımı devam eden teleskopun bir paraçası olduğunu öğrenmiş bulunmaktayım ancak şuda anlaşılıyor bu daha bir başlangıç bu teleskop birinci kat semayı görmemiz için çok yetersiz.
Bahsettiğiniz şahsın “1. kat sema” ile ne kastettiğini bilmiyorum. Ancak şu bir gerçek ki, değil Türkiye Dünya kadar büyük bir teleskop da yapsanız, bilinen evrenin dışından herhangi bir cisim gözlemleyemezsiniz. Teleskoplar, foton (ışık tanecikleri) toplamaya yarayan aletlerdir. Dolayısıyla daha büyük teleskop demek sadece daha çok ayrıntı demek. Işığı henüz bize ulaşmamış, bilinen evrenin dışında yer alan herhangi bir gökcismini Güneş kadar büyük bir teleskopla bile gözlemleyemeyiz sonuç olarak.
Hiç bir kelime bulamayıp sadece mükembel bir aygıt olduğunu söylüyorum.
Gerçekten harika bir şey…Sabırsızlanıyorum ilk fotoğrafları görmek için.
Evet birincil ayna boyunun 42 metre olması beni çok şaşırttı ve bahsi geçen bu teleskopların kullanımı da 2017 olarak düşünülüyor inşallah 2017 ve tahminim 2037 de yaşarız da sonuçları görürüz