Gökbilimine ilgi duyan herkesin dileği, gece karanlık bir gökyüzüne sahip olmaktır. Ne yazık ki benim gibi büyük bir şehirde yaşıyorsanız, Samanyolu’nu, yıldızları, gezegenleri ve göktaşı yağmurlarını tüm güzelliğiyle izleyebilmek için, yaşadığınız yerden oldukça uzaklara gitmeniz gerekiyor. Tüm bu olumsuz koşulların sorumlusu ışık kirliliği nedeniyle, Avrupa’da yaşayan altı insandan biri yıldızların %90’ını göremiyor. Peki senin yaşadığın yerde ışık kirliliği, gece yıldızları görmeni ne kadar engelliyor? Bunu belirleyebilmek için yardımına ihtiyacımız var!
Işık kirliliği, yanlış yerde, yanlış miktarda, yanlış yönde ve yanlış zamanda ışık kullanılmasıdır. Hava kirliliği, su kirliliği gibi zehirleyici olmasa da, gereğinden fazla ve yanlış yerde ışık kullanmak etkisiz aydınlatma demektir; bunun sonucu olarak ışığı üretmek için harcanan enerjinin önemli bir kısmı da boşa gitmektedir. Bunun yanında ışık kirliliği, astronomi çalışmalarını olumsuz etkileyen bir durumdur.
Işık kirliliğinin bulunduğunuz yerdeki miktarını ve etkisini belirleyebilmek için “Uzay ve Astronomi” yeni bir çalışma başlatıyor: Gökyüzün ne kadar karanlık?
Yapman gereken çok kolay. Ayrıca herhangi bir gözlem aletine veya daha önceden kazanılmış bir deneyime ihtiyacın yok. Aşağıdaki adımları takip ederek yapacağın gözlem sonuçlarını formu doldurarak bize ulaştırman yeterli.
1. Bulunduğunuz yerin enlem ve boylamını bulun.
GPS ile koordinatlarınızı belirleyebilirsiniz. Eğer GPS aracınız yoksa http://www.itouchmap.com/latlong.html adresine gidin. Haritayı yakınlaştırarak bulunduğunuz yeri bulun ve harita üzerine tıklayın. Sayfanın altındaki bölümde enlem (latitude) ve boylamınızı (longitude) bulabilirsiniz.
2. Günbatımından sonra dışarıya çıkarak Orion (Avcı) takım yıldızını bulun.
Oldukça parlak yıldızlardan oluşan Orion (Avcı) takım yıldızı, Güney ufkundan, her zaman gökyüzünün en üstünde, tam başımızın üstüne karşılık gelen başucu noktasına doğru olan yolun yaklaşık olarak yarısında, düşey bir dikdörtgen şeklinde geniş bir yıldız grubudur. Merkez bölgesinde köşegensel bir bir çizgi üzerinde çok düzgün çizilmiş üç parlak yıldız bulunur. Bu yıldızlar yardımıyla takım yıldızını bulmanız kolay olacaktır. Ayrıca aşağıdaki haritadan da yararlanabilirsiniz. Saat 19 ile 22 arası arası gözlem için uygun saatler.
3. Orion doğrultusunda gördüğünüz gece gökyüzünü aşağıdaki haritalarla karşılaştırın.
Gördüğünüz görüntü aşağıdaki haritalardan hangisine daha çok benziyor? Çerçeveler, bulunduğunuz yerde görebileceğiniz en sönük yıldızların kadir değerini (parlaklığını) belirleyecektir. Kadir, yıldızların parlaklığını göstermek için gökbilimcilerin kullanığı bir tanımdır. Kadir sayısı cebirsel olarak büyüdükçe gökcisminin parlaklığı azalır. Örneğin, kadir değeri 2 olan bir yıldızın parlaklığı kadir değeri 3 olan yıldızdan 2,5 kat daha parlaktır.
Kadir 1 çerçevesi Kadir 2 çerçevesi
Kadir 3 çerçevesi Kadir 4 çerçevesi
Kadir 5 çerçevesi Kadir 6 çerçevesi
Kadir 7 çerçevesi
4. Gözlemlerinizi bildirin.
Gözlem sonucunuzu formu doldurarak bize bildirin.
Hepsi bu kadar! Teşekkürler… Bu yolla, bölgenizdeki ışık kirliliğinin düzeyini belirlemeye, gelecek yıllarda tekrarlanacak böyle ölçümlerle ışık kirliliğindeki gelişmeyi, böylece boşa giden elektrik enerjisini, değerlendirmeye katkı sağlanacaktır. Sonuçlar için bizi takip etmeye devam edin.
