Güneş üzerinde görülen leke gruplarının sayılarında, zamanla artmalar ve azalmalar olduğu gözlenir. Uzun yıllar göz önüne alındığında, aktiviteye bağlı olarak, leke gruplarının sayısı her 11 yılda bir maksimuma ulaşır ve minimuma düşer. “Güneş Leke Çevrimi” adı verilen bu periyodun minimumundayken çok az leke grubu oluşurken, çevrim maksimuma ulaşınca çok fazla leke grubu oluşur. Son zamanlarda ortaya çıkan raporlar, içinde bulunduğumuz minimumun, beklenenden daha uzun devam ettiğini öne sürüyor. Ancak NASA’da Güneş üzerinde çalışan David Hathaway’e göre Güneş lekesi sayısında süren sakinlik, çevrim için, tarihi normlara uygun görünüyor.
Minimum ve Maksimum evrelerinde Güneş
Güneş ile ilgili bazı şeylerin yanlış gittiğini anlatan raporlar akademik çevrede ve basında yer aldı. Ancak verilere dikkatli bakıldığında durum biraz farklı. Güneş’in, 11 yıllık aktivite çevriminin düşük noktasında olduğunu söyleyen Hathaway, bu evreye “Solar Minimum” (Güneş ile ilgili minimum) adını verdiklerini söyledi.
1995-2015 yılları arasındaki Güneş çevrimi. Zig-zag şeklindeki çizgiler leke sayılarını, düzeltilen eğriler ise tahminleri gösteriyor.
Güneş’in maksimum evresi boyunca, dev Güneş lekeleri ve şiddetli parlamalar her gün gözlenir. Kutup ışıklarının (Aurora) düşük enlemlerde gözlenmeye başlaması, radyasyon fırtınaları gibi Güneş’in Dünya’ya etkileri ortaya çıkar. Bu evre en son 2000-2001 yıllarında gerçekleşmişti. Güneş’in minimum evresinde ise tam tersi bir durum ortaya çıkar. Parlamalar oldukça azdır ve haftalar sonra zayıf Güneş lekeleri gözlenir. Şu anda içinde bulunduğumuz evredeki gibi.
Minimumlar çevrimin normal bir evresi olmasına rağmen, bazı gözlemciler, süren minimumun uzunluğu hakkında sorular soruyorlar. Bu durum biraz daha zaman alacak gibi. Hathaway, bir önceki minimumun ne kadar sürdüğünü unuttuğumuzu düşünüyor. 20. yüzyılın başlarında neredeyse iki kez sakin devam eden dönemler yaşanmıştı.
Güneş leke sayılarını inceleyen Hathaway, ortalama bir çevrimin 14 aylık bir standart sapma ile yaklaşık 131 ay sürdüğünü söyledi. İçinde bulunduğumuz 23. çevrim, şuana kadar 142 ay devam etti. Bu da standart sapmanın içinde bulunan bir değer. “Dolayısıyla içinde bulunduğumuz minimum, anormal kısalıkta veya uzunlukta değil” diyebiliriz şeklinde konuştu.
En uzun minimum evresi 1645-1715 yılları arasında yaşanan ve “Maunder Minimum” olarak adlandırılan evredir. 70 yıl süren bu minimumda Güneş lekeleri çok az gözlendi ve Güneş leke çevrimi kırılmış oldu. Aynı dönemde Dünya’nın kuzey yarım küresinde alışılmadık kış ayları yaşandı. Hatta bazı araştırmacılar, düşük Güneş aktivitesinin, o dönemlerde artan volkanik haraketlerle ve değişen okyanus akıntılarıyla ilişkili olduğuna inandılar. Fakat 18. yüzyıldan itibaren çevrim, 11 yıllık dönemler şeklinde devam etti. Çevrimin Dünya iklimini nasıl etkilediği ise hâlâ bir araştırma konusu.
1610 – 2007 yılları arası yıllık ortalama Güneş leke sayıları.
Hathaway, sakin geçen 2008 yılının ve sonrasının ikinci “Maunder Minimum” olacağına inanmıyor. 24. çevrimin habercisi birkaç Güneş lekesini gözlediklerini de söze ekliyor. Bu lekeler, Güneş çevriminin normal bir şekilde devam edeceğini gösteriyor.
Kaynaklar
